Vier Openingen
Inleiding
Ruzies en conflicten vreten aan je. Ze vreten aan je rust, aan je tevredenheid, aan je geluk. Het zijn hindernissen op de weg naar vernieuwing. Maar ruzies en conflicten hebben een oplossing. Er is altijd de mogelijkheid naar een situatie toe te komen waarin de wrevel en het benadeeld zijn verdwenen zijn.
Het oplossen van een conflictsituatie werkt enorm bevrijdend. Het goed afsluiten van een oude situatie bevordert het beginnen van iets nieuws.De moeilijkheid bij het oplossen van conflicten is vaak dat de andere partij niet bereikbaar is. De communicatie is verbroken, er is veel onbegrip. Misschien ben je zelf bang de ander te benaderen.Hier worden vier openingen besproken die de oplossingen van een conflict kunnen voorbereiden. Openingen die het begin kunnen zijn van een oplossing waar iedereen tevreden mee is. De vier openingen hebben betrekking op jezelf. Je kunt er dus zelf mee aan de slag. Het gaat om
- je eigen opvatting
- je eigen standpunt
- je eigen aandeel
- je eigen voordeel
Elk van de openingen biedt een stuk gereedschap om voor jezelf de conflictsituatie in beweging te brengen. Je eigen opvatting heeft te maken met het versterken van jezelf. Door te onderzoeken hoe je op het conflict reageert word je minder kwetsbaar. Je eigen standpunt levert de uitdaging op om in beweging te komen en open te staan voor alternatieven. Je eigen aandeel biedt de mogelijkheid respect te tonen voor de positie waar de andere partij zich in bevindt. Tenslotte kun je nog kijken naar welke voordelen het conflict je oplevert. Waar zit bij jou de weerstand om het
conflict uit je leven te laten verdwijnen?
Je eigen opvatting
Er bestaat bij alles wat je overkomt een verschil tussen dat wat er werkelijk gebeurt en wat je daarvan vindt. Je gedachten over een gebeurtenis hebben op den duur een grotere invloed op je dan de gebeurtenis zelf. Bij het onderzoeken van je eigen opvatting gaat het er om het verschil tussen de gebeurtenis zelf en dat wat je er van vindt te
vergroten. Dat biedt de mogelijkheid de gebeurtenis te laten voor wat het is en je eigen mening als iets van jezelf te gaan voelen.
Als het regent kun je daar chagrijnig van worden. De meeste mensen zullen je nog gelijk geven ook, maar dat helpt je weinig, het regent toch. Het is duidelijk dat die twee niets met elkaar te maken hebben. De regen staat op zichzelf. Het is een gebeurtenis buiten ons. Onze reactie, dat we het vervelend vinden, is iets van ons zelf. Dat bepaalt de regen niet.
Die hoeven we dus ook niet daarvoor verantwoordelijk te stellen. Waarom word je trouwens chagrijnig? Is het omdat je naar buiten wilde en dat nu niet kunt? Dan ben je dus chagrijnig omdat je je machteloos voelt. Bij het onderzoeken van je eigen opvattingen mag je de vraag stellen: is het waar wat ik vind? In het voorbeeld van de regen is uiteindelijk de vraag: is het waar dat ik machteloos ben?
Vaak is het antwoord dat het beslist niet waar is. Ten opzichte van de regen (een gebeurtenis buiten mij) en het naar buiten willen (een impuls in mij) ben ik helemaal niet machteloos. Ik kan me lekker nat laten regenen. Ik kan regenkleding aantrekken en toch naar buiten gaan. De regen leek me van mijn oorspronkelijke plan af te halen. Ik voelde me daardoor machteloos, maar ik ben het niet. De vraag blijft alleen: wat wil ik. Wil ik nu naar buiten, of wil ik dat niet? Dat is een vraag die je zelf kan beantwoorden.
De regen is een tamelijk emotieloos, neutraal onderwerp. Bij ruzies speelt echter een zelfde mechanisme. Ook daar kun je kijken wat er onder je gekwetstheid of boosheid te voorschijn komt. Wat is je eigen gedachte daarover? Hoe voel je je? Is wat je voelt ook waar? Het conflict geeft jou het gevoel dat je machteloos, klein, onbetekenend, dom of waardeloos bent. Maar dat ben je niet! Dat besef geeft je kracht en rust waardoor je opener en met meer afstand in het conflict kan staan.
Je eigen standpunt
Standpunten zijn conclusies. Conclusies zijn het sluitstuk van een redenering. Een redenering is een aaneenschakeling van gedachtes en opvattingen. In een conflict is je eigen standpunt ook een conclusie. Vaak ben je vergeten wat de redenering was. De gedachtes en opvattingen die ooit de basis vormden zijn vaak lang uit het zicht verdwenen.
Een mooi voorbeeld van een standpunt is ‘dat je eigenlijk veel geld wilt hebben’. Veel mensen hebben dat standpunt. Toch kun je in het concrete leven maar weinig direct met geld doen. Geld, dat is een aantal briefjes of muntjes, of een getal op je bankafschrift. Daar kun je mee spelen. Torentjes maken of vliegtuigjes vouwen, meer eigenlijk niet. Het
‘veel geld willen hebben’ is in de praktijk meestal een conclusie. Er ligt een andere behoefte onder. Je wilt zorgeloos kunnen leven. Je wilt ruimer wonen. Je wilt vrijgevig zijn. Je wilt nieuwe kleren kopen.
Aha, maar dan wil je geen geld, dan wil je kleren, een groter huis (of minder spullen die in de weg staan!), en je wilt het vermogen hebben om je zorgen van je af te schudden. ‘Vrijgevig zijn’ kun je ook met aandacht. Alle mensen zijn er dol op en het kost niets.
In conflicten kun je er veel aan hebben je standpunt – de oplossing die je voor ogen hebt – los te laten en terug te keren naar je eigen oorspronkelijke behoeftes. Dat werkt heel verruimend. Zowel voor jezelf als voor de andere partij. Je eigen standpunt loslaten wil zeggen dat je open staat voor alternatieven. Dat levert altijd winst op. Immers, die
enige mogelijke oplossing waarop je gefixeerd was blijft in het rijtje staan.
De kernvraag voor het loslaten van je eigen standpunt is: wat wil ik echt, waar gaat het me werkelijk om. De vraag ‘hoe wil ik me voelen’ is daarvoor vruchtbaarder dan ‘wat wil ik hebben’. Probeer dit zo dicht mogelijk bij jezelf te houden. Wie weet blijkt dat je voor de oplossing de ander helemaal niet nodig hebt!
Het opnieuw bekijken van je standpunt is alsof je ophoudt met naar de ander te schreeuwen vanaf de top van de berg waar je zelf op staat. Je daalt af en komt weer in het brede dal. Daar zijn andere wegen naar dezelfde, of naar andere toppen. Wegen die je samen kunt gaan.
Je eigen aandeel
Waar er twee vechten hebben er twee schuld. Dat is een waarheid als een koe. Probeer maar eens in je eentje ruzie te maken. Dat houd je niet lang vol.
In een conflict weten we vaak precies wat de ander verkeerd heeft gedaan of juist heeft nagelaten. We weten exact hoe de ander zou moeten veranderen om tot een oplossing te komen. Maar ja, dat is de ander. Hoe die zich gedraagt, valt buiten jouw invloed. Je kunt alleen van jezelf bepalen wat je doet of nalaat. Voor die ander ben jij echter de ander. Wat is er mogelijk voor jou. Welke stappen kun jij zetten? Ergens bij het ontstaan of bij de escalatie van het conflict ligt een gebeurtenis waar jij verantwoordelijk voor bent.
Dat hoeft niet groot te zijn. Het kan in je eigen ogen om iets totaal onbelangrijks gaan, iets waar jij toch niet wakker van zou liggen. En daar zit hem net de kneep. Die ander ligt er kennelijk wel wakker van, voelt zich gekwetst, in een hoek gedreven, buitenspel gezet.
Je eigen aandeel hangt dikwijls samen met je eigen opvatting. Wie zich in feite machteloos voelt kan zich juist heel dominant gedragen. Wie angstig is luistert niet goed. Wie zich voortdurend klein en onbetekenend voelt vraagt extra veel aandacht.
Het is goud waard als je je eigen aandeel in het conflict ontdekt en onder ogen wilt zien. Als je de ander kunt laten merken dat je daar rekenschap van af wilt leggen heb je een sleutel in handen die veel deuren opent.
Door verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen aandeel in het conflict toon je respect voor de positie en de gevoelens van de ander. Dat brengt de oplossing dichterbij.
Je eigen voordeel
Een conflict kost je veel, maar een conflict levert je ook altijd iets op. Wat het je kost en wat het je oplevert zijn de vragen waarmee je ontdekt waarom jij het conflict in stand houdt.
De lijst met kosten is vaak lang: rust, vrienden, geluk, gezondheid, tijd, levensvreugde, noem maar op. De lijst met baten is vaak minder lang, maar niet minder belangrijk. Vrijwel altijd komt er een van de volgende onderwerpen op voor: gelijk hebben, dominant zijn of dominantie afweren, verantwoordelijkheid afschuiven, aandacht krijgen, jezelf rechtvaardigen, de wereld onderverdelen in goed en fout.
Bij al deze punten geldt dat het moeilijk kan zijn er afstand van te nemen. Gelijk hebben is immers strelend voor je ego. Verantwoordelijkheid afschuiven brengt je in een behaaglijke positie. Dominantie geeft je een gevoel van macht en controle. Een wereld onderverdeeld in goed en fout is overzichtelijk en beheersbaar.
Wie voor zichzelf de balans opmaakt tussen de kosten en de baten komt voor de keuze te staan: wil ik dit probleem oplossen of niet. Als het conflict opgelost is zijn immers ook de voordelen verdwenen. Geen meevoelende aandacht meer van je vriendin die je steeds opbelt om te horen hoe het nu gaat. Het is uit met de machtspositie waarin je de ander doodzwijgt. Je hebt niet langer gelijk. De ander is niet meer fout. Je moet zelf verantwoordelijkheid voor je leven nemen in plaats van slachtoffer van de omstandigheden te kunnen blijven.
De keuze is aan jou. Niemand hoeft je te vertellen wat je moet doen of laten. Je mag er ook voor kiezen het conflict te laten voor wat het is. Wat je ook kiest, je kunt het zelf realiseren. Jij hebt toegang tot dat wat van jou is. Daar liggen jouw mogelijkheden om de situatie in beweging te brengen. Het gaat hier immers over jouw opvattingen, waarin je jezelf gevangen houdt. Jouw standpunt, waarmee je zoveel andere mogelijkheden buiten beeld houdt. Jouw aandeel waarmee het conflict in de wereld kwam.